Finance Consultant Luc Kleinveld onderzoekt, in het kader van zijn RC-opleiding aan Nyenrode, de rol van management control systemen bij het integreren van ESG in de gezondheidszorg. In dit artikel deelt hij zijn inzichten over hoe controllers het brede begrip ESG concreet en meetbaar kunnen maken binnen zorgorganisaties. ESG klinkt mooi, maar hoe stuur je erop? Je leest het in dit artikel.
De Nederlandse zorg is goed geregeld, maar dat heeft ook een keerzijde. Niet alleen de kosten blijven stijgen, ook de impact op het milieu is aanzienlijk. De sector is verantwoordelijk voor zo’n 7% van de landelijke CO₂-uitstoot. Een groot deel daarvan, ongeveer 80%, komt door gebouwen, vervoer en het gebruik van geneesmiddelen. Dat kan slimmer en duurzamer.
“Ik geloof dat betaalbaarheid, gezondheid en duurzaamheid hand in hand gaan. Als we het goed aanpakken, kunnen we er zelfs op vooruitgaan: financieel, maatschappelijk en organisatorisch.”
Luc Kleinveld Finance Consultant (Public Search)
Luc Kleinveld, Finance Consultant en scriptieschrijver, ziet duurzaamheid dan ook niet als extra belasting voor de zorg, maar juist als kans: “Ik geloof dat betaalbaarheid, gezondheid en duurzaamheid hand in hand gaan. Als we het goed aanpakken, kunnen we er zelfs op vooruitgaan: financieel, maatschappelijk en organisatorisch.”
Voor zijn afstudeeronderzoek dook Luc in een urgent vraagstuk: “Wat is de rol van management control systemen bij het integreren van ESG in zorginstellingen?” Een thema dat met de komst van nieuwe wetgeving en maatschappelijke druk steeds actueler wordt.
Even terug: wat is ESG ook alweer?
ESG staat voor Environmental, Social en Governance. Oftewel: milieu, mens en bestuur. Denk aan thema’s als energieverbruik, afvalscheiding, personeelsbeleid, inclusie en transparantie.
Waar ‘duurzaamheid’ zich vooral richt op brede maatschappelijke uitdagingen, zoomt ESG juist in op hoe organisaties deze thema’s structureel integreren in hun eigen bedrijfsvoering. Het draait om lange termijn waardecreatie: hoe ecologische, sociale en bestuurlijke factoren worden meegenomen in strategie, investeringskeuzes en dagelijkse beslissingen.
Van richtlijn naar realiteit: de impact van CSRD
Met de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) worden steeds meer organisaties verplicht om over ESG te rapporteren. Het zogeheten dubbele materialiteitsprincipe betekent dat organisaties moeten rapporteren over hun impact op mens en milieu en over hoe die impact hun eigen strategie en financiële positie beïnvloedt.
Hoewel nog onduidelijk is wanneer en hoe streng de CSRD zal gelden voor zorginstellingen, is het duidelijk dat de druk toeneemt. Zo nemen zorgverzekeraars en banken ESG-criteria steeds vaker op in contracten en financieringsovereenkomsten. Luc: “Duurzaamheid wordt steeds meer een voorwaarde voor samenwerking en financiering.”
Waarom is dit belangrijk voor controllers?
Controllers bevinden zich op het snijvlak van data, processen en besluitvorming. Juist daardoor kunnen zij ESG-doelen vertalen naar concrete acties. Luc: “Controllers kunnen helpen om ESG meetbaar en stuurbaar te maken. Via KPI’s, dashboards, scenarioanalyses en rapportages. Maar het gaat ook om cultuur, HR-beleid en normen en waarden binnen de organisatie.”
Die brede blik is nodig, want niet investeren in duurzaamheid kan op termijn juist financiële risico’s opleveren: denk aan hogere energiekosten, minder aantrekkelijke financieringsvoorwaarden of reputatieschade. Luc: “Je wilt voorkomen dat je in een vicieuze cirkel belandt: lagere tarieven, hogere financieringskosten en steeds minder ruimte om te investeren.”
De kracht van management control systemen
Luc onderzoekt hoe management control systemen (MCS) kunnen helpen om ESG te integreren in zorgorganisaties. En dan hebben we het niet over technische systemen, maar over de manieren waarop organisaties zich sturen en beheersen. Denk aan:
- Strategische planning: Wat is onze ESG-visie op de lange termijn?
- Doelstellingen en KPI’s: Hoe meten we de voortgang op duurzame ambities?
- Organisatiestructuur: Wie is verantwoordelijk voor ESG? Denk aan Green-teams of ESG-werkgroepen.
- Cultuur en gedrag: Hoe zorgen we dat ESG onderdeel wordt van ‘hoe we het hier doen’?
“Het mooie aan MCS is dat ze abstracte thema’s zoals ESG kunnen vertalen naar concreet gedrag. Daardoor wordt het beheersbaar én stuurbaar.”
Luc Kleinveld Finance Consultant (Public Search)
“Het mooie aan MCS,” zegt Luc, “is dat ze abstracte thema’s zoals ESG kunnen vertalen naar concreet gedrag. Daardoor wordt het beheersbaar én stuurbaar.”
Wat gebeurt er al in de praktijk?
Voor zijn onderzoek interviewt Luc zorginstellingen die de Green Deal Zorg 3.0 hebben ondertekend, een vrijwillige afspraak waarbij organisaties zich verbinden aan duurzaamheidsdoelen. “Vooral ziekenhuizen lopen voorop,” vertelt hij. “Zij hebben vaak al concrete ambities op thema’s als duurzame bouw, afvalscheiding, medicatiegebruik en plantaardige voeding.”
Ziekenhuizen maken ESG-doelen meetbaar via KPI’s, zoals:
- Percentage plantaardige eiwitten in het voedingsaanbod;
- CO₂-uitstoot per gebouw;
- Verdeling van afvalstromen;
- Energie- en waterverbruik per jaar;
“Daar zie je hoe ESG onderdeel is geworden van het managementinstrumentarium,” zegt Luc. “En dat is wat ik met mijn onderzoek wil blootleggen.”
Wat kan de controller doen?
Controllers die ESG op de kaart willen zetten, kunnen beginnen met vragen als:
- Wat betekenen ESG-thema’s voor onze strategie en risico’s?
- Hoe vertaalt duurzaamheid zich naar onze bedrijfsvoering – en businesscase?
- Welke stuurinformatie hebben we al, en wat missen we nog?
- Hoe kunnen we medewerkers en management betrekken?
“Je hoeft niet alles tegelijk te doen,” zegt Luc. “Begin klein. Stel een visie op, koppel er doelen aan en ga meten. Zo bouw je stap voor stap aan een duurzame organisatie.
Tot slot: ESG is geen hype, maar een kans
Luc is nog volop bezig met zijn interviews, maar één ding staat voor hem vast: “We praten al decennialang over duurzaamheid. Maar de stap naar concreet handelen wordt vaak nog niet gezet. Controllers kunnen daarin het verschil maken, juist door ESG te koppelen aan hun eigen vakgebied.”
Wil je als controller ESG op de kaart zetten in jouw organisatie? Begin vandaag. Stel de juiste vragen. En maak van abstracte ambities concreet beleid. Want als we het goed organiseren, kunnen betaalbare zorg en duurzaamheid heel goed samengaan.
Luc Kleinveld
Finance Consultant – Public Search
